Three is the magic number

Dat is de titel van een nummer van mijn favoriete rapgroep De La Soul, maar het slaat in dit geval op de drie opdrachten die wij vananvond ontvingen bij het vak Beeldende Vorming.

Opdracht nummer 1 was het volgen van een instructie uit een bestaande lesmethode voor Beeldende Vorming. Ons groepje (Marlies, Jayme, Kim en ik) kreeg de opdracht een toren te bouwen die de sympathieke rat Remy uit het verhaal Ratatouille het gevoel zou geven boven zichzelf uit te stijgen. Het beschikbare materiaal bestond uit papieren stroken, papierlijm en een schaar. We waren het er al snel over eens dat het een soort Eifeltoren moest worden met een reclame voor Remy's grote droom: een eigen restaurant, in ons geval genaamd Cinq Etoiles. De dames bleken een niet nader te benoemen voorkeur te hebben voor een model met drie staanders in plaats van de vier die de daadwerkelijke toren dragen. Constructief gezien een gewaagde keuze, maar nadat de top was vastgelijmd en de drie kolommen van schuin aflopende tussensteunen waren voorzien bleek het bouwsel wonderwel te blijven staan. Onze gesprekken stonden volledig in het teken van de constructie, het vastleggen van het resultaat en het samenspel: houd jij hem hier vast dan plak ik er daar nog een steun tussen, schrijf jij het reclamebord, dan neem ik een foto. Dit in contrast met twee andere groepen die een vast omschreven, direct te volgen opdracht met een toren van kubussen kregen. De vergelijking met de wc rol Pietjes was snel gemaakt. Eens te meer bleek: houd de opdracht concreet maar de vorm en het materiaalgebruik open en het bouwproces is bevredigend voor zowel de leerlingen als de leerkracht, die zich ook zal laten verrassen door het resultaat. De meeslepende introductie over Remy en Parijs was zeker een extra inspiratie. Dank aan de dames voor het meebouwen aan deze prima toren, Rem Koolhaas heeft al interesse getoond voor dit ontwerp voor zijn zoveelste  monumentale toren in Centraal China (beter goed gejat dan slecht bedacht, zo mailde hij mij)!

De tweede opdracht was een stuk gecompliceerder: kies een opdracht uit een Vlaamse methode voor Beeldende Vorming en werk deze uit, compleet met doel, materialen, toetsingscriteria en presentatievorm. Dit als voorbereiding op het zelf opstellen en uitvoeren van een activiteit in een les. We kozen voor een ogenschijnlijk eenvoudig gegeven: neem een bestaande foto van een exotische locatie en vervang de aanwezige persoon door een lid van het groepje leerlingen uit Groep 5-6 die deze opdracht uitvoert. De onderlinge discussie leverde het volgende op (slecht leesbaar in mijn reproductie van het Lesfasenformulier):

Waan jezelf in een andere wereld en verkrijg technisch inzicht in (ver)houdingen binnen een afbeelding. Als introductie in de receptieve fase bedachten we de vraag aan de leerlingen welke buitengewone lokatie hen was bijgebleven na een vakantieverblijf. Of waar ze graag naar toe zouden willen gaan als dat kon. Maar buitengewoon of exotisch zijn zeer subjectieve begrippen, en we kwamen er niet echt goed uit. Ook bleven we te veel hangen in het denken in oude technieken (die kans is altijd heel groot wanneer ik meedoe): plaatjes knippen uit oude tijdschriften of boeken, printen vanaf internet mag ook, maar niet scannen of photoshoppen. Ouderwets handwerk met schaar en plaksel! Docent Guido wees ons er terecht op dat de moderne techniek onze vriend is bij een opdracht zoals deze: werk met een green screen, projecteer de gewenste digitale achtergrond, imiteer de houding van het originele menselijke model en voila (in de woorden van de onsterfelijke Cas Spijkers die toch al weer enige tijd zijn kookunsten in het hiernamaals vertoont). Ook de beoogde tijd: een uur) bleek volgens ervaringsexpert Iris niet te kloppen: trek er maar gerust twee uur voor uit, juist het kiezen van de geschikte oerafbeelding neemt veel tijd in beslag bij groepjes. De beoordeling die we er op los wilden laten rammelde ook een beetje: sta je op de goede plek? Klopt de houding? Is de setting exotisch? Lastig om concreet te waarderen met punten en ook eigenlijk irrelevant. Al met al een lastige opdracht die aanvankelijk zo eenvoudig leek. Maar wel een met potentie, want het technische doel van verhouding, houding en beeldmanipulatie past, denk ik, prima bij Beeldende Vorming.

Tot slot een individuele opdracht: zoek een klassiek schilderij (dus van voor 1860) uit en benoem de symboliek. Ik kies voor de Madonna met kind en engelen van de Florentijnse monnik Fra Filippo Lippi, geschilderd rond 1465. Lippi is een tegendraadse pionier, een overgangsfiguur naar nieuwe tijden: hij schildert een religieus tafereel maar doet dit op zo'n menselijke, aandoenlijke en herkenbare manier dat het extreem devote en afstandelijke karakter, wat in die tijd gebruikelijk was voor dergelijke schilderijen bijna geheel oplost. Dit geeft het kunstwerk een zeer modern, haast tijdloos karakter. Het lijkt eerder een liefdevol familieportret. De kleine Jezus (mollig en wel) reikt met zijn handjes naar zijn moeder, net zoals iedere baby dat doet. Niks bidden, stigmata, gesloten ogen of de blik dramatisch richting de hemel gericht in volledige predestinatie. zoals de kleine Jezus in het werk van veel tijdgenoten van Broeder Lippi afgebeeld staat. Let ook op het geweldige perspectief:: de groep staat voor de omlijsting van het landschap (waarschijnlijk een raam). De aureolen van Maria en Jezus zijn nauwelijks zichtbaar waardoor ze allebei een veel menselijker karakter krijgen. De engel op de voorgrond glimlacht zelfs! Hoogst ongebruikelijk voor een schilderij dat de meest tragische moeder-zoon relatie uit het Christendom zou moeten weergeven. Ook bijzonder is dat ze haar zoon niet vasthoudt, de twee engelen tillen de schattige dreumes op, wat zeker bijdraagt aan het relatief ongedwongen karakter van het schilderij. Zou de engel daarom naar ons lachen? De christelijke symboliek is echter niet geheel afwezig: Maria, de handen gevouwen, draagt haar traditionele blauwe gewaad (teken van reinheid en verhevenheid), haar blik heeft iets bedroefds alsof ze weet waat haar zoon later gaat overkomen (zo wordt ze vaak afgebeeld in de Renaissance en ook daarna) en haar aureool, hoe vederlicht dan ook, verraadt dat ze niet zomaar een leuk, rijk Florentijns moedertje is, ondanks de fraai gesneden stoel en haar parels (die vaak als symbool voor puurheid en wijsheid worden gebruikt). Dit meesterwerk, geschilderd in de omfloerst en zacht ogende tempera techniek (met eigeel als krachtig bindmiddel voor de kleurpigmenten), hangt in het Uffizi museumi in Florence.